دو نوع اصلی بیماری دیابت عبارتند از دیابت نوع یک و دیابت نوع دو. انواع دیگری از بیماری دیابت وجود دارند که علل و درمان های متفاوتی دارند. سایر انواع دیابت نادرترند و تحت شرایط خاص و ایجاد مقاومت به انسولین به وجود می آیند. در این مقاله با انواع دیابت، راه های پیشگیری و درمان آن ها آشنا می شوید.
دیابت شیرین
دیابت شیرین یا همان دیابت، عبارتی است که به بیماری های مرتبط با فرایند تبدیل غذا به انرژی اشاره دارد. با مصرف کربوهیدرات، بدن آن را به گلوکز تبدیل کرده و وارد جریان خون می کند. هورمون انسولین در پانکراس برای انتقال گلوکز از جریان خون به درون سلول ها و تامین انرژی از آن، ترشح می شود.
در بیماری دیابت، به کارگیری انسولین دچار اختلال می شود و قند خون افزایش می یابد. بیماری دیابت شیرین در چند گروه دسته بندی می شود که در ادامه به آنها می پردازیم.
دیابت نوع یک
دیابت نوع یک نوعی بیماری خودایمنی محسوب می شود. در این بیماری، بدن به سلول های بتا در پانکراس صدمه می زند و منجر به از بین رفتن این سلول های تولید کننده انسولین می شود. آسیب های خودایمنی بیماری دیابت نوع یک، مادام العمر و غیرقابل جبران هستند.
علت و محرک این بیماری مشخص نیست و می توان گفت عوامل ژنتیکی و محیطی هردو در آن نقش دارند. برخلاف سایر انواع دیابت، عوامل مرتبط با سبک زندگی از جمله تغذیه و تحرک نقشی در ابتلا به بیماری دیابت نوع یک ندارند.
علل دیابت نوع یک
دیابت نوع یک به دلیل یک واکنش خودایمنی به وجود می آید که در آن لنفوسیت های تی، نوعی از سلول های ایمنی در بدن، به سلول های تولید کننده انسولین آسیب می زنند. در نتیجه پانکراس توانایی تولید انسولین را از دست می دهد.
طبق مطالعات، برخی از انواع فاکتورهای ژنتیک و سلول های اتوآنتی بادی، ریسک ابتلا به بیماری دیابت نوع یک را افزایش می دهند. حدود 85 درصد از افراد مبتلا به این بیماری دارای حداقل یک نوع از اتوآنتی بادی هستند.
علائم دیابت نوع یک
برخی از رایج ترین علائم دیابت نوع یک عبارتند از عطش شدید، تکرر ادرار به خصوص در شب، احساس خستگی، کاهش وزن غیرمنتظره، تاری دید، زخم هایی که التیام پیدا نمی کنند، بوی بد دهان و بیماری تکرار شونده برفک. دیابت نوع دو اغلب در سنین کودکی و نوجوانی بروز می کند و شناسایی این علائم به تشخیص به موقع آن کمک می کند.
پیش دیابت
در بیماری پیش دیابت، قند خون فرد بالاتر از حالت طبیعی قرار دارد. پیش دیابت ریسک ابتلا به دیابت نوع دو و بیماری های قلبی را افزایش می دهد. ورزش کردن و کاهش وزن به مقدار 5 تا 7 درصد از وزن بدن، می تواند ریسک پیشرفت بیماری را کاهش دهد.
دیابت نوع دو
دیابت نوع دو در ابتدا با اختلالی به نام مقاومت به انسولین شروع می شود. در افراد مبتلا به مقاومت به انسولین، بدن قادر به استفاده موثر از هورمون انسولین نیست و باعث افزایش ترشح آن در پانکراس می شود. بعد از مدتی پانکراس قادر به پاسخگویی به نیاز غیرطبیعی بدن به انسولین نیست؛ در نتیجه میزان آن در خون کاهش پیدا می کند. برخی از عوامل موثر در این فرایند عبارتند از:
- ژنتیک
- کم تحرکی
- تغذیه ناسالم
- اضافه وزن و چاقی
علل دیابت نوع دو
مقاومت به انسولین علت اصلی بیماری دیابت نوع دو است. عوامل مختلفی از جمله رژیم غذایی، میزان تحرک، شاخص توده بدنی و ژنتیک در ابتلا به مقاومت به انسولین تاثیر دارند. اگرچه نقش عامل سبک زندگی از ژنتیک بیشتر است. برخی از علل بیماری دیابت نوع دو عبارتند از:
- اضافه وزن و چاقی
- پیش دیابت یا قند خون بالا
- سن 45 سال و بالاتر
- سابقه خانوادگی دیابت
- تحرک کم
- سابقه دیابت بارداری
علائم دیابت نوع دو
علائم دیابت نوع دو در دراز مدت به وجود می آیند. فرد ممکن است سال ها به بیماری دیابت نوع دو مبتلا باشد و علائم شدیدی را تجربه نکند. برخی از این علائم عبارتند از:
- تشنگی شدید
- تکرر ادرار
- افزایش گرسنگی
- تاری دید
- ضعف و خستگی
- عفونت های مکرر
- افزایش وزن ناخواسته
- بی حسی یا خواب رفتن دست و پا
- تیره شدن پوست در قسمت های چین خوردگی
دیابت بارداری
دیابت بارداری به دلیل هورمون های بازدارنده ترشح انسولین به وجود می آید که در دوران بارداری ساخته می شوند. این نوع از دیابت در زنان بارداری که از قبل به پیش دیابت مبتلا بوده اند یا سابقه خانوادگی بیماری دیابت را دارند، رایج تر است.
طبق آمار، در حدود 50% از موارد، ابتلا به دیابت بارداری می تواند منجر به دیابت نوع دو پس از بارداری شود.
علل دیابت بارداری
تغییرات هورمونی دوران بارداری می توانند عامل مقاومت به انسولین باشند. افزایش وزن و هورمون های بارداری باعث کاهش اثربخشی انسولین می شوند. در نتیجه، با ایجاد مقاومت به انسولین، نیاز بدن به این هورمون افزایش میابد.
برخی از عواملی موثر در دیابت بارداری عبارتند از: سابقه بارداری با نوزادی با وزن 4 کیلوگرم و بالاتر، چاقی، سابقه خانوادگی دیابت نوع دو و سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS).
علائم دیابت بارداری
علائم دیابت بارداری مشابه دیابت نوع دو هستند. در برخی موارد، زنان مبتلا به دیابت بارداری هیچ گونه علائمی را تجربه نمی کنند. به همین دلیل آزمایشی به نام تست تحمل گلوکز خوراکی (Oral glucose tolerance test) در هفته 24 تا 28ام بارداری برای تشخیص این بیماری تجویز می شود. علائمی از جمله تشنگی زیاد، تکرر ادرار، قارچ یا خارش دستگاه تناسلی و تاری دید از نشانه های دیابت بارداری به شمار می روند.
دیابت بی مزه
دیابت بی مزه نوعی بیماری نادر است که باعث برهم خوردن تعادل مایعات در بدن می شود. در نتیجه این بیماری، تولید ادرار افزایش پیدا می کند. همچنین دیابت بی مزه با وجود نوشیدن مایعات زیاد، با عطش شدید همراه است. اگرچه بیماری دیابت شیرین و دیابت بی مزه دارای نام های مشابه هستند، این بیماری ها ارتباطی با یکدیگر ندارند.
برای دیابت بی مزه درمانی وجود ندارد. با این وجود راه های درمانی برای بهبود علائم وجود دارند که شامل کاهش عطش، درمان تکرر ادرار و جلوگیری از کم آبی می شوند.
انواع دیابت و پیشگیری از آن
دیابت نوع دو یا دیابت وابسته به انسولین، نوعی بیماری خودایمنی است و روشی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. اگرچه با تشخیص این بیماری و دنبال کردن دستورالعمل های پزشک معالج، می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. برخلاف دیابت نوع یک، دیابت نوع دو قابل پیشگیری است. برای پیشگیری از دیابت نوع دو باید تغییراتی از جمله رژیم غذایی سالم، تحرک بالا و کنترل وزن را در اولویت قرار دهید. این موارد ریسک ابتلا به مقاومت به انسولین و بیماری دیابت را کاهش می دهند.
انواع دیابت و درمان آن
انواع درمان دیابت با توجه به عواملی از جمله نوع بیماری و شدت آن متفاوت اند. در ادامه با راه های درمان هر یک از انواع دیابت آشنا می شوید.
درمان دیابت نوع یک با انسولین
تزریق انسولین مهم ترین راه درمان دیابت نوع یک محسوب می شود. در بیماران مبتلا به دیابت نوع یک، هورمون انسولین در بدن ساخته نمی شود و به همین دلیل دریافت آن ضروری است. انسولین روزانه به شکل پمپ یا سرنگ انسولین مورد استفاده قرار می گیرد.
داشتن تحرک فیزیکی باعث افزایش اثربخشی انسولین می شود و برای جلوگیری از مقاومت به انسولین فواید زیادی دارد.
دیابت نوع یک و تغذیه
یکی از روش های جلوگیری از بالا رفتن قند خون، کاهش مصرف منابع کربوهیدرات و کربوهیدرات شماری است. از این طریق می توان مقدار انسولین مورد نیاز بدن را متناسب با کربوهیدرات مصرفی مشخص کرد. استفاده از پمپ انسولین و اپلیکیشن های تغذیه، از راه های نظارت بر کالری و کربوهیدرات مصرفی هستند.
درمان دیابت نوع دو
اصلی ترین راه های تنظیم قند خون در دیابت نوع دو عبارتند از:
- تغذیه سالم و افزایش تحرک
- کاهش وزن
- قرص متفورمین
- انسولین و سایر داروها
- جراحی چاقی
- کاهش استرس
سخن پایانی
دیابت یک بیماری رایج است و انواع مختلفی دارد. حدود 2 درصد از افراد به انواع دیابت نوع یک، نوع دو یا سایر انواع دیابت مبتلا هستند. شرایط نادر در بیماری دیابت عبارتند از انواع دیابت مونوژنیک و دیابت مرتبط با فیبروز سیستیک.
علاوه بر این ها، داروهای استروئیدی و آنتی سایکوتیک ها، برخی از جراحی ها و نامتعادلی های هورمونی، می توانند علل انواع دیگر دیابت باشند.
سوالات متداول
بهترین درمان دیابت نوع یک چیست؟
تزریق انسولین برای افراد مبتلا به دیابت نوع یک حیاتی است. علاوه بر انسولین، داشتن رژیم غذایی سالم، ورزش مستمر و حفظ وزن متناسب برای درمان دیابت مفید اند.
از کجا بفهمیم دیابت نوع یک داریم یا نوع دو؟
با انجام آزمایش خون و بررسی میزان آنتی بادی ها می توان نوع بیماری دیابت را تشخیص داد. بیماری دیابت نوع یک، سیستم ایمنی آنتی بادی هایی تولید می کند که باعث آسیب به سلول های سازنده انسولین می شوند. این آنتی بادی ها در آزمایش خون قابل اندازه گیری هستند.